از آنجا که بخش عمده تولیدات صنایع فولاد و سیمان در ساخت وساز و طرح های عمرانی مصرف می شود، در سال های اخیر رکود این دو حوزه توانسته گرد و خاک صنعت سیمان و آتش کوره صنعت فولاد را فروبنشاند. طبق آخرین آمار انجمن تولید کنندگان فولاد، مصرف ظاهری فولاد در سه ماهه نخست سال گذشته ۴هزار و ۹۹۴هزار تن بوده که این میزان در سه ماهه نخست سال جاری با ۱۴درصد کاهش به ۴هزار و ۲۷۷هزار تن رسیده است.
آمریکا رتبه سیمانی ایران را گرفت
مدیرعامل هلدینگ سیمان فارس و خوزستان با اشاره به اینکه خمیرمایه توسعه و ساخت و ساز، سیمان است، از تأثیر قابل توجه رکود مسکن بر صنعت سیمان خبر می دهد. به گفته مرتضی لطفی در ۱۰سال اخیر حدود ۴۵میلیون تن ظرفیت جدید در صنعت سیمان کشور ایجاد شد که بر اثر آن ایران با ظرفیت تولید و مصرف ۸۰میلیون تن در سال، رتبه چهارم دنیا را از آن خود کرد اما از اواخر سال ۹۱با بروز رکود مسکن، صنعت سیمان نیز مانند هزار نوع تولید وابسته به بخش مسکن، دچار مشکل شد که بر اثر آن، ایران رتبه چهارم در رده بندی تولید و مصرف سیمان جهان را به آمریکا داد و خود به رده هفتم سقوط کرد.
لطفی در گفت وگو با همشهری، با اشاره به تاثیرگذاری ساخت وساز بر صنعت سیمان و همچنین کاهش ۵۸و ۴۸درصدی صدور پروانه ساختمانی در ۲سال اخیر، می گوید: مصرف داخلی سیمان که با احتساب صادرات در سال ۹۱تقریبا ۶۵میلیون تن بود، بیش از ۲۰درصد کاهش یافته و (بدون احتساب صادرات) به ۴۵میلیون تن در سال ۹۴رسیده است. برای سال ۹۵نیز مصرف داخلی ۴۰میلیون تن یعنی معادل نصف ظرفیت تولید، برآورد می شود که با توجه به روند ۵ ماه نخست، برآورد درستی است.
به گفته مدیرعامل بزرگ ترین هلدینگ سیمان کشور، بازار مصرف سیمان داخلی در سال جاری نسبت به سال های گذشته حداقل ۲۵درصد کاهش یافته که بخش عمده ای از آن متاثر از رکود ساخت وساز است. براین اساس انجمن صنفی تولیدکنندگان سیمان نیز برای سال ۹۵پیش بینی کرده است معادل ۷۰درصد از ظرفیت تولیدی خود، سیمان تحویل دهد درحالی که این صنعت در سال ۹۱بیش از ظرفیت تولیدی، سیمان تحویل می داد.
به گفته وی پیش از رکود مسکن، ایران با ظرفیت تولید سالانه ۸۰میلیون تن سیمان رتبه چهارم تولید و مصرف جهان را داشت اما فعلا به رتبه هفتم سقوط کرده و آمریکا با ظرفیت تولید سالانه ۷۹میلیون تن، جای ایران را گرفته است. علاوه بر این، سرانه مصرف سیمان ایران نیز که در سال های بازسازی و نوسازی پس از جنگ به ۷۵۰تن رسیده بود، در شرایط فعلی به ۵۶۰کیلوگرم رسیده است. او درباره تأثیر رکود مسکن بر اشتغال در صنعت سیمان تصریح می کند: حدود ۱۲۰تا ۱۳۰هزار نفر مستقیما و شاید بیش از یک میلیون نفر غیرمستقیم در صنعت سیمان شاغل هستند، با رکود مسکن و کاهش فروش سیمان در کشور به دلیل خاص بودن نیروهای این صنعت به جز از نظر تعداد شیفت و میزان ساعات کار، تغییر چندان محسوسی در اشتغال این صنعت رخ نداده اما در مشاغلی که غیرمستقیم به سیمان وابسته هستند، وضعیت بدتر بوده است؛ به گونه ای که شغل حداقل ۳۰درصد از شاغلان حوزه حمل ونقل سیمان از بین رفته است.
سقوط آزاد تولید فولاد با رکود مسکن
عضو هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد به همشهری می گوید: درحالی که تغییرات مصرف سالانه فولاد در کشورها معمولا به یک تا ۳درصد می رسد، مصرف ظاهری فولاد ایران (میزان تولید به اضافه واردات منهای صادرات) در بازه ۴ساله ۹۱تا ۹۵ در یک سقوط آزاد فاجعه آمیز با افت ۳۰درصدی مواجه شده و از ۲۲میلیون تن مصرف در سال ۹۱به کمتر از ۱۶میلیون تن در شرایط فعلی رسیده است. به گفته سیدبهادر احرامیان، توان تولیدی فولاد ایران از حدود ۱۲میلیون تن در سال ۹۱به ظرفیت فعلی حدود ۲۵میلیون تن رسیده است اما به دلیل رکود در ۲بازار عمده مصرف فولاد، یعنی مسکن و طرح های عمرانی فعلا سالانه فقط حدود ۱۷میلیون تن فولاد تولید می شود.
البته این فعال حوزه فولاد تصریح می کند: گرچه مصرف و تولید فولاد کاهش یافته اما در وضعیت اشتغال صنعت فولاد اتفاق چندان محسوسی رخ نداده است؛ چراکه بخش عمده این صنعت را شرکت های بزرگ دولتی تشکیل می دهند که باوجود رکود، تعدیل نیرو نکرده اند اما واحدهای کوچک و خصوصی زیادی به ویژه در صنعت نورد، با رکود مسکن و توقف طرح های عمرانی، زیان ده و تعطیل شده اند که البته وضعیت آنها در سایه سنگین واحدهای بزرگ دولتی دیده نشد.