تأمین مسکن مناسب برای آحاد ملت به خصوص اقشار کم درآمد ازجمله اولین شعارهای نظام جمهوری اسلامی ایران در آغاز شکل‌گیری انقلاب اسلامی بود. طی دهه‌های گذشته هم داشتن مسکنی متناسب با نیازها همواره یکی از دغدغه‌های جدی همه مردم بوده است. به همین دلیل دولت‌های مختلف پس از انقلاب اسلامی سیاست‌های متفاوتی را برای حل مشکلات بخش مسکن اتخاذ می‌کردند. در اواسط دولت نهم طرحی با عنوان مسکن مهر برای تامین مسکن مناسب و ارزان قیمت طرح ریزی شد. در طرح مسکن‌مهر زمین و تسهیلات برای تامین مسکن در نظر گرفته شده بود تا مردم دیگر استرس و دل مشغولی هزینه‌های فراوان مسکن را نداشته باشند.
مسکن‌مهر
در گام اول پروژه مسکن‌مهر ساخت ۲٫۳میلیون مسکن در مناطق شهری پیش‌بینی و تا پایان دولت دهم ۱٫۳میلیون مسکن به متقاضیان تحویل داده و موجب خانه‌دار شدن تعدادی زیادی از مردم شد. با توجه به پیشرفت ۸۰ درصدی پروژه های ناتمام مسکن‌مهر در دولت دهم انتظار می‌رفت در اوایل دولت یازدهم این پروژه ملی به اتمام برسد و ۲٫۵میلیون خانوار ایرانی تعیین تکلیف شوند. برخلاف انتظارات و وعده‌های وزیر مسکن‌وشهرسازی پروژه مسکن‌مهر در دولت یازدهم مورد بی‌توجهی قرار گرفت به طوری که نا بر گزارش وزارت راه و شهرسازی، از مجموع ۲ میلیون و ۳۶۰ هزار واحد مسکن مهر دارای قرارداد، تا پایان سال ۱۳۹۴ مجموعاً ۱ میلیون و ۶۱۷ هزار واحد به فروش اقساطی رسیده است و همچنان حدود ۷۵۰ هزار خانوار چشم‌به‌راه تحویل مسکن خود هستند.
نقاط ضعف و قوت برنامه مسکن‌مهر
برنامه مسکن مهر مانند هر برنامه دیگری دارای نقاط قوت و ضعفی است که نیازمند ارزیابی و آسیب‌شناسی برای بهبود و اصلاح نقاط ضعف و همچنین تقویت نقاط قوت است. در اختیار قرار دادن مسکن ارزان قیمت به خانوارهای غیر متمول، فراهم کردن زمین رایگان و حذف هزینه‌های مربوط به آن که بین ۵۰تا ۷۰ درصد هزینه ساخت خانه را شامل می‌شد و در اختیار قرار دادن وام مسکن با بازپرداخت بلند مدت و اقساط کم از جمله نقاط قوت مسکن‌مهر بود. در مقابل، عدم مکان‌یابی صحیح برخی پروژه‌ها، عدم استفاده از ظرفیت‌های مردمی و نهادهای عمومی، کیفیت پایین برخی از پروژه‌ها به دلیل عدم نظارت دقیق بر فرآیند ساخت و فراهم نبودن خدمات روبنایی در بعضی از پروژه‌های تحویل داده شده از نقاط ضعف این پروژه ملی بوده است.
با توجه به آنکه بخش زمین و مسکن دارای اثرات درون بخشی و برون بخشی در اقتصاد کشور است، به همین دلیل کارشناسان اقتصادی از این بخش به عنوان لکومتیوهای اقتصادی یاد می‌کنند که قادر است، علاوه بر رونق درون بخشی و تامین یکی از نیازهای اصلی خانوار، سایر بخش های اقتصادی را نیز به حرکت درآورد و تاثیر برجسته‌ای بر رونق کل اقتصاد کشور داشته باشد. لکومتیوهای اقتصادی، بخشها و صنایعی هستند که پیوند پیشین و پسین قوی با سایر صنایع و بخشهای اقتصاد دارند. در نتیجه رشد و رونق آنها باعث حرکت وسیع در بخشهای متعدد اقتصادی شده و می‌تواند تاثیر برجسته‌ای بر رونق کل اقتصاد کشور داشته باشد.
ضرورت ساخت مسکن ارزان قیمت در دولت دوازدهم با هر عنوانی
در حال حاضر بیش از ۱۲ میلیون دختر و پسر در سن ازدواج قرار دارند و طی ۱۰ سال آینده۱۶ میلیون نفر دیگر به این تعداد اضافه خواهد شد که نیازمند ۱۴ میلیون واحد مسکونی جدیدالاحداث می‌باشند و همچنین حداقل ۲ میلیون واحد مسکونی ناپایدار در بافت‌های فرسوده شهری کشور وجود دارد که این تعداد در ۱۰ سال آینده به ۶ میلیون واحد مسکونی می‌رسد بنابراین ضروری است ۲۰میلیون واحد مسکونی شهری در طی ۱۰ سال آینده و به طور متوسط سالیانه ۲ میلیون واحد مسکونی جدید ساخته شود تا بتوان به تعادل نسبی در عرضه و تقاضا در بازار مسکن دست پیدا کرد.
به طور کلی باید گفت اجرای برنامه مسکن مهر نتایج مثبت زیادی داشته است و به عنوان یک تجربه بسیار مهم عمرانی- اقتصادی در انبوه سازی مسکن ارزان قیمت، با حجم بسیار زیاد پروژه‌ها و گستردگی آن در پهنه تمام شهرها و روستاها، بی شک نواقص و کمبودهایی هم داشته است که دولت دوازدهم می تواند با رفع این نقاط ضعف، مشکلات پیش روی این برنامه را کاهش دهد تا زمینه لازم برای رسیدن به هدف «تأمین مسکن متناسب با نیاز برای محرومین از مسکن» بر اساس اصول قانون اساسی فراهم کند.
بنابراین انتظار می‌رود دولت دوازدهم سیاست‌های ساخت مسکن ارزان قیمت را با هر عنوانی اعم از مسکن مهر یا امید یا اجتماعی یا … از سر بگیرد تا علاوه بر تامین مسکن ارزان قیمت جوانان موجبات رونق اقتصاد و ایجاد اشتغال فراهم کند.
