حق سر قفلی از مواردی است که دانستن درباره آن تقریبا برای همه شهروندان لازم است . گاهی اوقات عدم اطلاع از قوانین و نداشتن اطلاعات حقوقی باعث تضییع حقوق کسی می شود که به قوانین آگاه نیست از این رو مطالعه قوانین به طور کلی در زندگی برای افراد با منافعی همراه خواهد بود در این جا به برخی از کلیاتی که باید در باره حق سرقفلی بدانیم اشاره می شود :
1ــ حق سرقفلی از سوی مستاجر به مالک پرداخت می شود ؛ البته نه به مستاجــر اول از این رو شهرت تجاری و رونق كسب و اعتبار صنفی كه ناشی از عمل مستاجر است در تعیین میزان سر قفلی تأثیری ندارد .
2 ــ حق سرقفلی ضمن عقد اجاره یا خارج از آن فقط تا زمـــــــان تخلیــــه عین مستاجره در حق مالک تحقق پیدا می كند .
3 ــ در زمان تخلیه عین مستأجره حق سر قفلی می بایست به قیمت عادلانه روزبه مستاجر مستردد گردد ؛ حتی اگر مستاجر هیچ گونه فعالیت كسبی نداشته باشد .
توضیح : اینكه استرداد سر قفلی به قیمت عادلانه روز باشد و یا مبلغ اولیه پرداختی در زمان انعقاد عقد اجاره ، تابع توافق طرفین ( موجر و مستاجر ) و یا شروط ضمن عقد است .
4 – نقل و انتقال حق سر قفلی ضمن منافع مورد اجاره به صورت عادی و رسمی امكان پذیر است .
5 – شرط تحقق و تكوین حق سرقفلی منوط به قرارداد اجاره نخواهد بود یعنی مالک پیش از رابطه استیجاری ، واجد حق سرقفلی است و از این نظر می تواند این حق را به دیگری واگذار كند .
6 – حق سرقفلی ذاتا قابل اعراض و اسقاط است .
7 – درتعیین میزان حق سر قفلی هیچ عاملی غیر ازخواست مالک دخالتی ندارد ؛ لذا مالک است كه مبلغ سر قفلی را تعیین و اعلام می کند ؛ طرف مقابل مستاجر می تواند بپذیرد و یا پیشنهاد را رد كند .
8 – حق سر قفلی مربوط به محل معین است .
9 – حق سرقفلی در تفریط از بین نمی رود .
10 – مشروعیت حق سر قفلی ناشی از احكام اولی است .
11 – وفق قانون روابط موجر و مستاجر مصوب 1356 حق سر قفلی برای مستاجر شناخته نشده و آنچه درآن قانون تأیید می شود ، حق كسب و پیشه است .
12 – در قانون روابط موجر و مستاجر مصوب 1376 انتقال سر قفلی از مالک به مستاجر و از مستاجر به مستاجر پیش بینی شده است .
احكام راجع به حق سر قفلی
1 – هرگاه مالک ، ملک تجاری خود را به اجاره واگذار نماید ، می تواند مبلغی را تحت عنوان سر قفلی از مستاجر دریافت كند .
2 – سر قفلی را مالک ( موجر ) می تواند نگیرد و اگر چنین كرد و ملک خود را اجاره داد نمی تواند بعدا از مستاجر چیزی بابت سرقفلی مطالبه كند .
3 – مستاجر هم می تواند در مدت اجاره برای واگذاری حق خود مبلغی را از موجر یا مستاجر دیگر به عنوان سر قفلی دریافت كند ؛ مگر آن كه در ضمن عقد اجاره حق انتقال به غیر از وی سلب شده باشد .
4 – چنانچه مالک سر قفلی نگرفته باشد و مستاجر با دریافت سرقفلی ملک را به دیگری واگذار نماید ؛ پس از پایان مدت اجاره ، مستاجر اخیر حق مطالبه سرقفلی از مالک را ندارد .
5 – در صورتی كه مؤجر به طریق صحیح شرعی سرقفلی را به مستاجر منتقل نماید هنگام تخلیه ، مستاجر حق مطالبه سر قفلی به قیمت عادلانه روز را دارد ، سرقفلی ناظر به ملک تجاری است ، بنابراین اگر شخصی ملک غیر تجاری را به اجاره بدهد نمی تواند سر قفلی دریافت كند .
در قوانین روابط موجر و مستاجر مصوب سال های 1339 و 1356 ذكری از سرقفلی نشده است ؛ قانون گذار در قانون مصوب 1376 حق سرقفلی را به رسمیت شناخته است .
6 – در صورتی كه مستاجر بدون اجازه دادگاه یا موافقت مؤجر ، در مواردی كه حق انتقال به غیر را ندارد ، منافع را به دیگری منتقل كند در این صورت مستاجر یا متصرف در برابر تخلیه ، استحقاق دریافت نصف سر قفلی را دارد.
